Het verhaal van de grijze garnaal!

Of ik misschien zin had om een keertje met een garnalenkotter mee te varen? Wie mij een beetje kent weet dat dit een volstrekt nutteloze vraag is. Met veel plezier neem ik daar een dag verlof voor, ook al moet ik daar op een ontiegelijk vroeg uur voor op staan. Na een busrit van een uurtje vanuit ons hotel in Middelburg stonden we op onze wankele zeemansbenen in de haven van Stellendam.

Daar lag hij dan, de garnalenkotter welke we maandagochtend in Stellendam met enkele foodies, journalisten en chefs enterden als waren we een meute op hol geslagen piraten. Overdreven allicht, de kapitein was immers speciaal voor ons binnen gevaren en ook het betreden van de OD3 - iets wat enkel op een weinig gracieuze manier kan - verliep gezien het vroege uur dan ook eerder rustig.

Garnalenkotter OD3 - haven Stellendam

Vanuit zijn kajuit sprak kapitein Jan Pieter Luimen zijn nieuwbakken matrozen toe. Dat we meer dan welkom waren op zijn boot, één van de 500 à 600 garnalenkotters die de Europse vloot rijk is. Voor eigen veiligheid konden we 's mans goede raad best niet in de wind slaan en gezien niemand van ons liefhebber bleek van een onverwacht nat pak werd er dan ook aandachtig geluisterd. Genoeg gebabbeld, "set sail to the North Sea" aldus mijn imaginaire schouderpapegaai.

Kapitein Jan Pieter Luimen - OD3

De bemanning van de OD3 bestond naast de kapitein uit diens vader en twee behoorlijk jonge snaken. Het vissersleven, ik denk dat het iets is waar je moet inrollen. De grootste garnalenkotters, Eurokotters genaamd, zijn maximaal zo'n 24 meter lang. Deze zijn beter bestand zijn tegen ontij, kunnen dieper de zee in en bijgevolg ook ingezet worden voor meerdaagse vistrips. Op zo'n trip kan je, gezien het strikte schema van de vangst maximum zo'n 1,5 uur aan een stuk slapen. Niet voor watjes dus!

Te water laten van de netten

De netten van de twee zijarmen welke te water werden gelaten zijn zo ontworpen om bijvangst tot een minimum te beperken. Geen idee hoe dat juist in zijn werk gaat, ik ben Nemo niet, maar feit is wel dat bij het aan boord halen van de buit, de bijvangst beperkt bleef tot enkele zeesterren, krabben, kwalletjes, kleine scholletjes en dergelijke. Er werd ons een klein visje aangereikt, om eens aan te ruiken, dn dat ene visje had zowaar een aangename en uitgesproken frisse geur van versgesneden komkommer. Vat vol wijsheid en verhalen de vader van Jan Pieter.

 

De bijvangst wordt trouwens via een vernuftig systeem gescheiden van de garnalen en gaat vervolgens levend en wel terug de zee in. Dit tot groot jolijt van het indrukwekkende aantal meeuwen welke in ons kielzog een graantje visje probeerden mee te pikken. Geloof me, ik heb mijn best gedaan om ze uit mijn hand te laten eten en dat zag er op zijn zachts gezegd redelijk belachelijk uit. Dat daar maar geen foto's van zijn.



Zeemeeuwen: geen idee vanwaar ze komen, maar plots zijn ze er

Zalig zijn zij - of ongelukkig, het ligt eraan hoe je het bekijkt - die weten hoeveel de rekening in pakweg Noma of Hof van Cleve kost. De restauranttrend van vorig jaar indachtig - levende garnalen - waren we nu op een schat gezeten. En als de mogelijkheid zich dan voordoet om gratis enkele levende garnalen, recht uit zee te degusteren, dan laat je die kans toch niet liggen? Een emmertje voor mijnheer?



Verse grijze garnaal



En kijk, dit is 'em, de Crangon Crangon ofte grijze garnaal. In tegenstelling tot verschillende vissoorten bestaat er voor de vangst van de grijze garnaal geen minimumlengte. Een minimale pantserbreedt van 6,3 mm is dan weer wel een vereiste. Met zijn kleine behendige pootjes is deze garnaal in staat zich in een fractie van een seconde in te graven in de zeebodem. En in het slechtste geval is een hongerige mensenmond zijn toevluchtsoord. Het trieste lot van een ziltzoete lekkernij.

Crangon Crangon - grijze garnaal

De eerste schakel in de keten van het 'productieproces' van de grijze garnaal is uiteraard de belangrijkste, niet alleen voor de smaak, maar ook wat de houdbaarheid betreft. Na het filteren en wassen worden de beestjes aan boord gekookt in zeewater - al dan niet aangelengd met zout - waarna ze hun typische oranje kleur krijgen. Een kraakvers gekookte garnaal, dat is een delicatesse zeg ik u. Nogal logisch dat wij als een bende hongerige zeemeeuwen rond het kookgedeelte cirkelden. Hoe zou je zelf zijn?



Koken van de grijze garnaal



Na het koken worden de garnalen handmatig ontdaan van ongewenste restjes, een verdwaalde krabbenpoot of meegekookt minivisje, ik zeg maar iets. Het siert een chef als Mart Scherp niet alleen dat hij de trip mee maakt, maar ook dat hij vol interesse het hele proces volgt. Het product begrijpen heet dat dan.



Sorteren van de grijze garnalen



Cijfers iemand? In 2010 bedroeg de totale aanvoer van de EU vloot  zo'n 36.000 ton, goed voor een marktwaarde van 70 tot 90 miljoen euro. En wie is de grootste afnemer van al dit lekkers? Juist ja, de Belgen met ongeveer de helft van het volledige aanbod. Wij weten wat lekker is natuurlijk! De kiloprijs die de vissers voor hun garnalen krijgen - en dat durft al eens schommelen - die wordt niet bepaald door de grote spelers zoals Heiploeg of Klaas Puul, maar wel door de supermarkten. Tenders, vraag en aanbod, je kent dat.

Verpakken van de grijze garnaal

Laatste stap op de boot, het verpakken, afwegen en op ijs leggen van de grijze garnaal. Dat laatste is niet geheel onbelangrijk want ons vriendje heeft er nog een hele reis opzitten. Naar Marokko meerbepaald waar de beestjes netjes met de hand gepeld worden. Goedkopere arbeidskrachten, ik moet er geen tekeningetje bij maken.

Nu is het ook wel zo dat het commercieel thuispellen in de lage landen sinds de jaren '80 bij wet verboden is. Iets met een bejaardentehuis, bezigheidtherapie en enkele ongerelateerde sterfgevallen maar soit. Het merendeel van de garnalen reist dus naar het verre Marokko om goed 2 à 3 weken later bij ons in de winkelrekken te liggen. Netjes gepeld.  Zo'n 15 % wordt ongepeld verkocht en we mogen dus aannemen dat deze een pak verser zijn dan hun gepelde broertjes. En dan is er nog de minderheid die machinaal gepeld wordt, een nichemarkt, duurder ook en vaak vooral voor de toprestaurants bestemd. Snel rijk worden? De toekomst ligt in handige en betaalbare pelmachines. Vergeet niet aan mij te denken als je in het geld zwemt!

Grijze garnaal op ijs, klaar voor de reis

Het verdict? Ik zit graag op een vissersboot. Of je nu uitvaart om zelf makreel te vangen of een net het werk laat doen om garnaaltjes boven te halen, de zee, dat heeft iets. Die zilte geur, het gekrijs van de meeuwen, de relatieve rust en het klotsende water tegen de boeg... elke keer weer weet ik dat ten volle te appreciëren. Geen idee wanneer mijn volgende keer op zee zal zijn, als er al eentje komt, maar genieten zal ik!



Een foto als aandenken, ook voor de kapitein.